Do you what to be a hacker? Hacker ta’uu barbaaddaa? hacker maal akka ta’e barachuudhaan jalqabi.
Hacker ta’uu barbaaddaa? hacker maal akka ta’e barachuudhaan jalqabi.
Hacker naamusa qabu maali?
Hacker naamusa qabu, hacker qoobii adii jedhamuunis kan waamamu, ogeessa nageenya odeeffannoo (infosec) kan sirna kompiitaraa, networkii, application ykn qabeenya kompiitaraa biroo abbootii qabeenyaa isaa bakka bu’ee seenudha — fi hayyama isaaniitiin. Dhaabbileen haakeroonni naamusa qaban hanqina nageenyaa hackeroonni hamaan itti fayyadamuu danda’an akka saaxilan gaafatu.
Kaayyoon hacking naamusaa nageenya sirna irratti xiyyeeffate, networkii ykn bu’uuraalee sirnaa keessatti mul’atu madaaluu fi saaxilamummaa adda baasuudha. Adeemsi kun hayyama malee qaqqabummaa ykn hojiiwwan hamaa biroo ta’uu fi dhiisuu isaanii murteessuuf saaxilamummaa barbaaduu fi sana booda fayyadamuuf yaaluun kan of keessaa qabudha.
Ka’umsa hacking naamusaa
Hojii gaggeessaan duraanii IBM Joon Paatriik yeroo baayyee jecha naamusa hacking jedhu bara 1990moota keessa uumuun isaa kan galateeffamu yoo ta’u, yaad-rimeen kun fi gochi hojiirra ooluu isaa baayyee dura kan uumame ta’us.
Jechi hacking jedhu jalqaba bara 1960moota keessa hojiiwwan Inistiitiyuutii Teeknooloojii Masaachusets keessatti hojjetamaniin walqabatee mul’achuu kan jalqabe yoo ta’u, tooftaalee injinariingii kalaqaa fayyadamuun maashinoota “hack” gochuu fi gahumsaan akka hojjetan gochuu agarsiisa. Yeroo sanatti, namoota sagantaa kompiitaraa irratti ogummaa addaa qabaniif hacking akka galataatti ilaalama ture.
Hacking hacking waggoota kurnan boodaatti baay’inaan kan mul’ate yoo ta’u, kunis daldalaaf teeknooloojiiwwan kompiitaraa fayyadamtoota irratti xiyyeeffatan waliin wal fakkaata. Haakeroonni afaan sagantaa kompiitaraa sirna telekoomii too’achuu fi bilbila fageenya dheeraa bilisaan xumuruuf itti fayyadamuu akka danda’an hubataniiru, kunis gocha phreaking jedhamuun moggaafame.
Fiilmiin bara 1983tti hojjetame War Games jedhamu kan barataan tokko osoo hin beekin supercomputer tapha waraanaa waraana U.S.n geggeeffamu keessaa cabsee seenu, saaxilamummaa sirnoota kompiitaraa gurguddoon mul’isuuf gargaareera. Bara 2000moota keessa dambiiwwan walsimannaa, kanneen akka Seera Inshuraansii Fayyaa Socho’uu fi Itti Gaafatamummaa, kanneen kuusaa fi nageenya daataa yaalaa fi daldalaa dijiitaala ta’e bulchan gahee haakeroota naamusa qaban damee nageenya saayibarii keessatti ol kaasaniiru.
Dandeettii hacking daldalaaf oolchuun, hacking as a service (HaaS) jedhamuun kan beekamu, nageenya saayibarii caalaatti walxaxaa taasiseera. Gama gaariin ammoo dhaabbileen nageenya saayibarii fi daldaltoonni nageenya teeknooloojii odeeffannoo (IT) maamiltoota dhaabbileef HaaS naamusa filannoo qabu karaa kontiraataa dhiyeessuu jalqabaniiru. Haa ta’u malee, gabaan lafa jalaa tokko marsariitii dukkanaa irratti dagaagaa jira, iddoowwan gabaa onlaayinii haakeroota hawwii qaban dabalatee, yeroo baayyee gocha seeraan alaa hordofuudhaan.
Weerarri vaayirasii koroonaa yakkamtoota saayibarii hordofuuf karaa haaraa uume. “The Hidden Costs of Cybercrime” jedhu kan ji’a July 2020tti Giddugala Qorannoo Tarsiimoo fi Idil-addunyaa fi dhaabbata sooftiweerii nageenyaa McAfee’n maxxanfame keessatti, kasaarri maallaqaa yakka saayibarii irraa bara 2020tti doolaara biiliyoona 945 ol akka ta’u tilmaamameera. Kana malees, dhaabbileen tajaajila fi teeknooloojiiwwan nageenya saayibarii irratti doolaara biiliyoona 145 akka baasu gabaasichi tilmaameera.
Hacking naamusaa jechuun maali?
Hacker naamusa qabu tokko veektaroota haleellaa ta’uu danda’an kanneen daataa daldalaa fi hojii balaadhaaf saaxilan adda baasuuf ogummaa teeknikaa gadi fagoo infosec irratti barbaada. Namoonni akka haakeroota naamusaatti qacaraman akkaataa idileetti beekumsa hojiirra ooluu karaa ragaa industirii beekamtii qabuun ykn sagantaalee digrii saayinsii kompiitaraa yunivarsiitii fi muuxannoo qabatamaa sirna nageenyaa wajjin hojjechuudhaan argatan agarsiisu.
Haakeroonni naamusaa akka waliigalaatti saaxilamummaa nageenyaa qindeessaa sirna nageenya hin qabne keessatti, saaxilamummaa haardwaara ykn sooftiweerii beekamaa fi hin beekamne, fi tarkaanfii farra adeemsaa ykn teeknikaa keessatti dadhabina hojii argatu. Balaan nageenyaa hacking hamaa ta’uu danda’u haleellaa tajaajila dhorkuu raabsame kan sirnoonni kompiitaraa hedduun balaadhaaf saaxilamanii fi target murtaa’e tokko haleeluuf qajeelfamuu kan dabalatu yoo ta’u, kunis qabeenya kamiyyuu networkii kompiitaraa irratti argamu dabalatee ta’uu danda’a.
Haakeriin naamusa qabu tokko dhaabbata tokkoon bu’uuraalee kompiitaraa isaa cabsuuf seera qabeessaa fi irra deddeebiin akka yaaluuf mirga bal’aa kennamaaf. Kunis veektaroota haleellaa beekaman fayyadamuun dandamachuu dhaabbii infosec dhaabbata tokkoo qorachuu kan dabalatudha.
Haakeroonni naamusa qaban tarkaanfiiwwan nageenya IT qorachuuf malaa fi tooftaalee walfakkaatan hedduu fayyadamu, akkuma gita isaanii naamusa hin qabne, ykn haakeroonni qoobii gurraacha qaban. Haa ta’u malee, faayidaa dhuunfaaf jecha saaxilamummaatti fayyadamuurra, haakeroonni naamusaa qaban odeeffannoo balaa galmeessuun dhaabbileen imaammata, hojimaataa fi teeknooloojii infosec cimaa ta’een nageenya networkii akka sirreessan gargaara.
Dhaabbanni kamiyyuu networkii interneetii waliin walqabate qabu ykn tajaajila onlaayinii kennu naannoo hojii isaa qorannoo seenuu (qormaata qalamaa) haakeroota naamusa qabaniin gaggeeffamuuf yaaduu qaba.
Haakeroonni naamusa qaban maal hojjetu?
Haakeroonni naamusa qaban dhaabbilee karaa hedduu gargaaruu danda’u, kanneen armaan gadii dabalatee:
Saaxilamummaa argachuu. Haakeroonni naamusaa dhaabbileen tarkaanfiiwwan nageenya IT isaanii keessaa kamtu bu’a qabeessa, kamtu fooyya’uu akka qabuu fi kamtu saaxilamummaa fayyadamuu danda’u akka of keessaa qabu murteessuuf gargaaru. Haakeroonni naamusa qaban sirna dhaabbata tokkoo madaaluu yeroo xumuran, waa’ee naannoowwan saaxilamoo ta’an sanaa hoggantoota dhaabbatichaaf deebi’anii gabaasu, kunis icciitii jecha icciitii gahaa ta’e dhabuu, aplikeeshiniiwwan nageenya hin qabne ykn sirnoota saaxilamoo sooftiweerii hin qulqullaa’in hojjetan dabalatee ta’uu danda’a. Dhaabbileen daataa qorannoowwan kana irraa argamu fayyadamuun haleellaa saayibarii ittisuuf eessatti fi akkamitti haala nageenya isaanii fooyyessuu akka danda’an murtoo sirrii ta’e murteessuu danda’u.
Malawwan yakkamtoonni saayibarii itti fayyadaman agarsiisuu. Hiriirri kun hoji gaggeessitootaaf tooftaalee hacking taphattoonni hamaan sirna isaanii haleeluu fi daldala isaanii irratti miidhaa geessisuu danda’an agarsiisu. Dhaabbileen mala haleellaa raawwatan sirna isaanii cabsanii seenuuf itti fayyadaman irratti beekumsa gadi fagoo qaban weerara sana ittisuu danda’u.
Haleellaa saayibariif qophaa’uuf gargaaruu. Haleellaan saayibarii daldala tokko naafa gochuu ykn balleessuu danda’a — keessumaa daldala xixiqqaa — garuu dhaabbileen baay’een ammallee haleellaa saayibariidhaaf qophaa’oo miti. Haakeroonni naamusa qaban akkaataa qooda fudhattoonni balaa itti hojjetan ni hubatu, akkasumas taphattoonni badaan kun akkamitti odeeffannoo fi tooftaalee haaraa fayyadamuun sirna haleellaa akka raawwatan ni beeku. Ogeeyyiin nageenyaa haakeroota naamusa qaban waliin hojjetan, balaawwan toora interneetii yeroo hunda jijjiiramaa jiruuf deebii gaarii kennuu waan danda’aniif haleellaa gara fuula duraatiif qophaa’uu danda’u.
adeemsa nageenya saayibarii olaanaa
Hacking naamusaa vs. qorannoo seenuu
Qormaanni qalamaa fi hacking naamusaa yeroo baayyee akka jechoota wal jijjiiruu danda’anitti kan itti fayyadaman yoo ta’u, garuu nuance tokko tokko kan gahee lamaan adda baasu jira. Dhaabbileen hedduun nageenya IT cimsuuf haakeroota naamusaa fi qorattoota qalama lamaanuu ni fayyadamu.
Haakeroonni naamusa qaban sirna IT mudaa barbaaduu fi ransomware ykn vaayirasii kompiitaraa uumaman hordofuuf yeroo hunda qoratu. Hojiin isaanii yeroo baayyee akka qaama madaallii nageenya IT waliigalaa tokkootti qorannoo qalamaa of keessaa qaba.
Qorattoonni qalamaa galmoota walfakkaatan hedduu galmaan ga’uuf kan yaalan yoo ta’u, yeroo baay’ee garuu hojiin isaanii sagantaa murtaa’een kan gaggeeffamudha. Qormaanni qalamaas nageenya waliigalaa itti fufee jiru irratti osoo hin taane, gama addaa networkii irratti dhiphoodhaan kan xiyyeeffatudha.
Fakkeenyaaf, namni qorannoo qalamaa raawwatu sirnoota qorannoof saaxilaman qofaafi yeroo qorannoo qofaaf qaqqabummaa daangeffame qabaachuu danda’a.
Hacking naamusaa jechuun maali?
Hacker naamusa qabu tokko veektaroota haleellaa ta’uu danda’an kanneen daataa daldalaa fi hojii balaadhaaf saaxilan adda baasuuf ogummaa teeknikaa gadi fagoo infosec irratti barbaada. Namoonni akka haakeroota naamusaatti qacaraman akkaataa idileetti beekumsa hojiirra ooluu karaa ragaa industirii beekamtii qabuun ykn sagantaalee digrii saayinsii kompiitaraa yunivarsiitii fi muuxannoo qabatamaa sirna nageenyaa wajjin hojjechuudhaan argatan agarsiisu.
Haakeroonni naamusaa akka waliigalaatti saaxilamummaa nageenyaa qindeessaa sirna nageenya hin qabne keessatti, saaxilamummaa haardwaara ykn sooftiweerii beekamaa fi hin beekamne, fi tarkaanfii farra adeemsaa ykn teeknikaa keessatti dadhabina hojii argatu. Balaan nageenyaa hacking hamaa ta’uu danda’u haleellaa tajaajila dhorkuu raabsame kan sirnoonni kompiitaraa hedduun balaadhaaf saaxilamanii fi target murtaa’e tokko haleeluuf qajeelfamuu kan dabalatu yoo ta’u, kunis qabeenya kamiyyuu networkii kompiitaraa irratti argamu dabalatee ta’uu danda’a.
Haakeriin naamusa qabu tokko dhaabbata tokkoon bu’uuraalee kompiitaraa isaa cabsuuf seera qabeessaa fi irra deddeebiin akka yaaluuf mirga bal’aa kennamaaf. Kunis veektaroota haleellaa beekaman fayyadamuun dandamachuu dhaabbii infosec dhaabbata tokkoo qorachuu kan dabalatudha.
Haakeroonni naamusa qaban tarkaanfiiwwan nageenya IT qorachuuf malaa fi tooftaalee walfakkaatan hedduu fayyadamu, akkuma gita isaanii naamusa hin qabne, ykn haakeroonni qoobii gurraacha qaban. Haa ta’u malee, faayidaa dhuunfaaf jecha saaxilamummaatti fayyadamuurra, haakeroonni naamusaa qaban odeeffannoo balaa galmeessuun dhaabbileen imaammata, hojimaataa fi teeknooloojii infosec cimaa ta’een nageenya networkii akka sirreessan gargaara.
Dhaabbanni kamiyyuu networkii interneetii waliin walqabate qabu ykn tajaajila onlaayinii kennu naannoo hojii isaa qorannoo seenuu (qormaata qalamaa) haakeroota naamusa qabaniin gaggeeffamuuf yaaduu qaba.
Haakeroonni naamusa qaban maal hojjetu?
Haakeroonni naamusa qaban dhaabbilee karaa hedduu gargaaruu danda’u, kanneen armaan gadii dabalatee:
Saaxilamummaa argachuu. Haakeroonni naamusaa dhaabbileen tarkaanfiiwwan nageenya IT isaanii keessaa kamtu bu’a qabeessa, kamtu fooyya’uu akka qabuu fi kamtu saaxilamummaa fayyadamuu danda’u akka of keessaa qabu murteessuuf gargaaru. Haakeroonni naamusa qaban sirna dhaabbata tokkoo madaaluu yeroo xumuran, waa’ee naannoowwan saaxilamoo ta’an sanaa hoggantoota dhaabbatichaaf deebi’anii gabaasu, kunis icciitii jecha icciitii gahaa ta’e dhabuu, aplikeeshiniiwwan nageenya hin qabne ykn sirnoota saaxilamoo sooftiweerii hin qulqullaa’in hojjetan dabalatee ta’uu danda’a. Dhaabbileen daataa qorannoowwan kana irraa argamu fayyadamuun haleellaa saayibarii ittisuuf eessatti fi akkamitti haala nageenya isaanii fooyyessuu akka danda’an murtoo sirrii ta’e murteessuu danda’u.
Malawwan yakkamtoonni saayibarii itti fayyadaman agarsiisuu. Hiriirri kun hoji gaggeessitootaaf tooftaalee hacking taphattoonni hamaan sirna isaanii haleeluu fi daldala isaanii irratti miidhaa geessisuu danda’an agarsiisu. Dhaabbileen mala haleellaa raawwatan sirna isaanii cabsanii seenuuf itti fayyadaman irratti beekumsa gadi fagoo qaban weerara sana ittisuu danda’u.
Haleellaa saayibariif qophaa’uuf gargaaruu. Haleellaan saayibarii daldala tokko naafa gochuu ykn balleessuu danda’a — keessumaa daldala xixiqqaa — garuu dhaabbileen baay’een ammallee haleellaa saayibariidhaaf qophaa’oo miti. Haakeroonni naamusa qaban akkaataa qooda fudhattoonni balaa itti hojjetan ni hubatu, akkasumas taphattoonni badaan kun akkamitti odeeffannoo fi tooftaalee haaraa fayyadamuun sirna haleellaa akka raawwatan ni beeku. Ogeeyyiin nageenyaa haakeroota naamusa qaban waliin hojjetan, balaawwan toora interneetii yeroo hunda jijjiiramaa jiruuf deebii gaarii kennuu waan danda’aniif haleellaa gara fuula duraatiif qophaa’uu danda’u.
adeemsa nageenya saayibarii olaanaa
Hacking naamusaa vs. qorannoo seenuu
Qormaanni qalamaa fi hacking naamusaa yeroo baayyee akka jechoota wal jijjiiruu danda’anitti kan itti fayyadaman yoo ta’u, garuu nuance tokko tokko kan gahee lamaan adda baasu jira. Dhaabbileen hedduun nageenya IT cimsuuf haakeroota naamusaa fi qorattoota qalama lamaanuu ni fayyadamu.
Haakeroonni naamusa qaban sirna IT mudaa barbaaduu fi ransomware ykn vaayirasii kompiitaraa uumaman hordofuuf yeroo hunda qoratu. Hojiin isaanii yeroo baayyee akka qaama madaallii nageenya IT waliigalaa tokkootti qorannoo qalamaa of keessaa qaba.
Qorattoonni qalamaa galmoota walfakkaatan hedduu galmaan ga’uuf kan yaalan yoo ta’u, yeroo baay’ee garuu hojiin isaanii sagantaa murtaa’een kan gaggeeffamudha. Qormaanni qalamaas nageenya waliigalaa itti fufee jiru irratti osoo hin taane, gama addaa networkii irratti dhiphoodhaan kan xiyyeeffatudha.
Fakkeenyaaf, namni qorannoo qalamaa raawwatu sirnoota qorannoof saaxilaman qofaafi yeroo qorannoo qofaaf qaqqabummaa daangeffame qabaachuu danda’a.
gorsitoota bulchiinsa sagantaa infosec deeggaran. Akkuma mirkaneessa CISA muuxannoo hojii walqabatee waggaa shan qabaachuun haal-dureedha.
Barbaachisoo Nageenyaa GIAC (GSEC). Mirkaneessi kun dhaabbata Mirkaneessa Mirkaneessa Odeeffannoo Addunyaatiin uumamee fi bulfamu kun ogeessota nageenyaa hojii nageenyaa ilaalchisee gahee harkaan sirna IT hojjechuuf gahumsa qabaachuu isaanii agarsiisuu barbaadaniif kan qophaa’edha. Dorgomtoonni jechootaa fi yaad-rimeewwan salphaa ta’an bira darbee infosec akka hubatan agarsiisuu qabu.
Bu’uuraalee Nageenyaa Associate Technology Microsoft. Microsoft qormaata kana akka ka’umsaatti kan dhiheesse Microsoft Certified Solutions Associate isa bal’aa ta’eef. Haa ta’u malee, June 2021 irraa eegalee qormaanni sun qormaata haaraa gahee irratti hundaa’e kanaaf akka addaan citu ibseera.
Hojiiwwan haakeroota naamusa qabaniif
Mirkaneessa industirii malees, yunivarsiitiiwwanii fi kolleejjiiwwan U.S. hedduun bu’uuraalee hacker naamusa qabu ta’uu barachuuf kaarikulamii ni kennu. Akka ibsa hojiitti, Biiroon Istaatistiksii Hojjetaa U.S. (BLS) hacking naamusaa gara gosa bal’aa xiinxala infosec keessatti walitti qaba.
Akka istaatiksii BLStti namoonni 131,000 xiinxala infosec irratti hojjetu. Mindaan waggaa giddu galeessaa $103,590, ykn sa’aatii tokkoof $49.80 dha. BLS bara 2029tti hojiin xiinxaltoota infosec haaraa 41,000 akka uumamu tilmaameera, kunis guddina %31 kan ta’ee fi giddu galeessa waliigalaa U.S. caalaa baay’ee saffisaa dha.
Hackers gosa adda addaa
Hacking yeroo hunda ifa ta’e miti. Haaker qoobii halluu diimaa qabu tokko faayidaa nageenyaa saaxilee argannoowwan kana beeksisuu danda’a garuu abbaan sirnichaa tarkaanfii akka fudhatu akeekkachiisuu dhiisuu danda’a. Haakeroonni qoobii halluu diimaa qaban madaallii gatii guddaa qabu kan saaxilamummaa nageenyaa kennuu danda’u, haa ta’u malee tokko tokko odeeffannoo kana faayidaa dhuunfaaf daldaluu danda’u.
Haakeroonni qoobii magariisaa akka waliigalaatti haakeroota hawwii guddaa qaban kanneen dandeettii teeknikaa hin qabne garuu dandeettii fi fedhii akkaataa maashinoota kompiitaraa milkaa’inaan itti hack gochuu danda’an barachuuf agarsiisanidha. Haakeroonni qoobii magariisaa namoota hacktivism fi cyber spionage keessatti hirmaatan dabalatee ta’uu danda’a.
Hackers blue hat gosa hackers adda addaa lama of keessaa qaba. Gosti jalqabaa nama malware irratti ogummaa gahaa qabuu fi sirna kompiitaraa balaadhaaf saaxiluu danda’u yoo ta’u, yeroo baay’ee akka bifa haaloo ba’uutti waan xiqqeessuu hubatame ykn dhugaa ta’eef. Daldala barachuun gosa nama dhuunfaa kanaaf dursa hin qabu. Gosti lammaffaan nama konfiraansii nageenyaa BlueHat kan Microsoft affeerraa qofaan qophaa’e irratti akka hirmaatu gaafate agarsiisa. Microsoft oomishaalee hin gadhiifamne irratti qorannoo beetaa raawwachuuf haakeroota naamusa qaban fayyadamee, hanqina infosec version software jalqabaa keessatti barbaada.
Haakeroonni qoobii diimaa qaban haakeroota naamusa qaban kanneen sirna Liinux irratti hundaa’e cabsuu irratti adda ta’aniidha. Garuu, qoobii gurraacha aanga’ootaaf dabarsuu mannaa,qoobii diimaan qabeenya shallaggii qoobii gurraacha laamshessuuf tarkaanfiiwwan bifa duubatti deebisuu raawwatu.
TechTarget yaaddoo dubbistootaa akkasumas jijjiirama aadaa gadi fagoo ta’eef deebii kennaa jira. Yeroo tokko tokko, haalawwan jecha bakka bu’aa hin arganne keessatti istaandaardii industirii akka afaaniin loogii qabuutti ilaalamuu danda’u irratti hir’isaa jirra. Haa ta’u malee, jechoota hiikaa fi akeeka sirnaan dabarsan kanneen ilaalcha dogoggoraa (negative stereotypes) itti fufsiisuuf dandeettii hin qabne dammaqinaan barbaadaa jirra, dursa kennaa jirra.
Waan dubbiftaniif galatoomaa yoo bakka kana geessan yaada nuuf barreessaa
